Proje Yürütücüsü: Proje Evi Kooperatifi
Proje Ortakları: Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi - Slow Food
Proje Destekçisi: AB Türkiye Delegasyonu
Türkiye, zeytin üretiminde Akdeniz Havzası’nın hatta Dünya’nın ana üreticileri arasında yer almasına ve zeytinciliğin yüz binlerce ailenin geçim kaynağı olmasına rağmen, sektörün ülkenin ekonomik kalkınmasına katkısı hak ettiği düzeyde değildir. Oysa ki, Türkiye'nin çeşitlilik gösteren coğrafyası, iklimi ve toprak koşulları, her biri tat, aroma ve besin değeri açısından benzersiz özelliklere sahip çok çeşitli yerel zeytin çeşidinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bununla birlikte, aşırı hava olayları, ani sıcaklık değişimleri, su stresi ve hastalıkların şiddetli gelişimi gibi iklim değişikliğinin giderek artan etkileri nedeniyle geniş zeytinlik alanlar ve üretici topluluklar her geçen gün daha kırılgan hale gelmektedir.
Avrupa Birliği için sürdürülebilir, karbon-nötr ve kaynak-verimli bir ekonomiye ulaşmayı amaçlayan, toplumun neredeyse tüm unsurlarını kapsayan birbiriyle bağlantılı bir dizi hedeften oluşan Avrupa Yeşil Mutabakatı’nın kilit odak alanlarından biri çevre ve toplumların desteklenmesinde çok önemli bir rol oynayan “sürdürülebilir tarım”dır. Zeytin üretimindeki köklü geçmişi ve zeytine bağlı değer zincirlerinde önemli rolü ile Türkiye, Avrupa Yeşil Mutabakatı'na uyum yolunda adımlar atarak sektörde yaşanan iklim kaynaklı sıkıntıları aşmak yolunda eşsiz bir fırsata sahip olacaktır. Ancak bunu başarmak için Türkiye'deki üretici ve tüketici dernekleri, kooperatifleri, gıda aktivistleri, bireysel tüketiciler ve üreten tüketiciler de dahil olmak üzere sivil toplum kuruluşlarının (STK) Yeşil Mutabakat ile uyumlu sürdürülebilir zeytin üretim uygulamaları geliştirme ve destekleme kapasitelerinin güçlendirilmesi gerekmektedir.
Genel Amaç
Tam adı “Avrupa Yeşil Mutabakatı Hedeflerine Ulaşılması Yolunda Türkiye’de Zeytin Üreticisi Toplulukların Kapasitesinin Geliştirilmesi Projesi” olan ve AB Delegasyonu tarafından desteklenen ANATOLiVAR projesinin genel amacı, sürdürülebilir tarım uygulamalarının yaygınlaşması, Yeşil Mutabakat hedeflerine ilişkin sürdürülebilir politikaların teşvik edilmesi ve bağlantılı STK'ların bu konularda farkındalığının artırılması yoluyla zeytin ve zeytinyağı üretimi ve tüketimiyle ilgili sivil aktörlerin kapasitesinin güçlendirilmesidir.
Özel Amaçlar
· Türkiye'de zeytin sektörünün karşılaştığı çevresel, sosyal, ekonomik zorluklar ve Avrupa Yeşil Mutabakatı hedeflerine ulaşmada sürdürülebilir ve iklime uyumlu tarım uygulamalarının önemi konularında STK’ların farkındalığının ve bilgisinin artırması.
· Küçük ölçekli zeytin üreticilerini desteklemek amacıyla, sürdürülebilir tarım uygulamalarına geçiş, pazara erişim ve geçim kaynaklarının iyileştirilmesi için teknik destek, eğitim ve kaynak sağlayarak ilgili sivil toplum kuruluşlarının kapasitesinin güçlendirilmesi.
· Sürdürülebilir agro-pastoral zeytin ve zeytinyağı üretimi uygulamalarını yaygınlaştırmak, zeytinlik ekosistemlerini korumak ve bu sayede küçük ölçekli zeytin üreticilerini desteklemek amacıyla STKlar, zeytin üreticileri ve ilgili devlet kurumları arasında işbirliklerinin ve ağların güçlendirilmesi.
Hedef Gruplar
· Zeytin ve zeytinyağı sektör STKları ve üretici ağları
· Dernekler, gıda üretici ve tüketici toplulukları, Slow Food toplulukları, yerel tüketici kooperatifleri gibi gıda sektöründe aktif olan STK'lar
· Küçük ve orta ölçekli zeytin ve zeytinyağı üreticileri
· Sürdürülebilir tarımı teşvik etme ve zeytin üreticisi toplulukları destekleme konularında aktif olarak çalışan vatandaşlar, gıda aktivistleri ve üreten tüketiciler
· Tarım ve Orman Bakanlığı, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, bölgesel kalkınma ajansları, valilikler gibi ilgili kamu kurumları, yerel yönetimler ve yerel ticaret ve sanayi odaları
Ayrıca proje alanı dışında kalan diğer aile üreticileri, küçük ve orta ölçekli işletmeler dahil zeytin ve zeytinyağı üreten topluluklar, Doğu Akdeniz Bölgesi’ndeki Slow Olive (Yavaş Zeytin) toplulukları, tüketiciler, mutfak profesyonelleri orta ve uzun vadede projenin çıktılarından faydalanabileceklerdir.
Projenin Beklenen Çıktıları
3 yılda tamamlanması beklenen proje boyunca gerçekleştirilecek birçok çalışma ve etkinlikle zeytin ve zeytinyağı üretimi sektöründe, Yeşil Mutabakat’ın özellikle “sürdürülebilir tarım”, “sürdürülebilir üretim ve tüketim”, “iklim eylemi” hedefleri hakkında bilgi ve farkındalığın artması ve sektör içinde bu hedeflere yönelik uygulamaların başlaması beklenmektedir. Üreticiler bu alanda iyi uygulamalar yapmaya teşvik edileceklerdir. Ayrıca proje kapsamında zeytin çeşitleri ile küçük ve orta ölçekli zeytin ve zeytinyağı üreticilerini birbirine bağlayan bir veritabanı oluşturulacak, bu bilgiler aynı zamanda bir rehber kitap haline getirilerek sektörün tanıtımında önemli bir adım atılacaktır. Öte yandan yapılacak bilgilendirmeler, kampanyalar ve benzeri iletişim çalışmalarıyla zeytin ve zeytinyağı sektöründe sürdürülebilir tarım ve gıda sistemleri ile Yeşil Mutabakat konularında tüketicilerde farkındalığın artırılması sağlanacaktır.
Etkinlikler
Mevcut durumun değerlendirilmesi
Proje bölgesinde hedef grupların Yeşil Mutabakat algısına ilişkin mevcut durum analizi yapılarak bir değerlendirme raporu hazırlanacaktır.
Veri toplama ve envanter oluşturma
Öncelikle envantere dahil edilecek zeytin üreticilerinin ve zeytin çeşitlerinin seçimi için, iklim değişikliğine dirençlilik, sürdürülebilirlik ve sosyo-ekonomik durum gibi etmenleri dikkate alan açık, net ve kapsamlı kriterler oluşturulacaktır. Sonrasında projeye dahil olan başlıca 6 zeytin üretim havzasını oluşturan Marmara, Kuzey Ege, Orta Ege, Güney Ege, Doğu Akdeniz ve Güneydoğu bölgelerinde yürütülecek saha çalışmasında yüz yüze görüşmeler ve zeytinlik ziyaretleri gerçekleştirecektir. Bu ziyaretler, zeytin üreticilerinin ve iklime dayanıklı zeytin çeşitlerinin kapsamlı ve temsili bir envanterinin oluşturulması için gerekli veriyi sağlayacaktır. Ayrıca yerel zeytin çeşitleri ve zeytinlik alanlar haritalanacak ve toplanan verilerle birlikte bir çevrimiçi mekânsal veritabanı oluşturulacaktır. Bu veriler ayrıca bir rehber kitap olarak da basılacaktır.
STKlar için kapasite artırma etkinlikleri
Proje ortakları ve ilgili uzmanlarla işbirliği içinde hedef gruplara yönelik olarak AB Yeşil Mutabakatı’nın iklim, çevre ve tarım gibi zeytin sektörüyle ilgili farklı yönlerini kapsayacak şekilde eğitim materyalleri hazırlanacaktır. Sonrasında bu eğitim materyalleri kullanılarak 6 zeytin yetiştirme havzasında yüz yüze eğitimler, atölyeler, webinarlar gerçekleştirilecektir. Broşür, infografik ve video gibi farkındalık artırıcı materyaller geliştirilerek ilgili STKlar ve diğer kurumlarla paylaşılacaktır. Üretici STK'lara ve ağlarındaki küçük ölçekli zeytin üreticilerine sürdürülebilir tarım uygulamalarını kullanmaları ve geçim kaynaklarını iyileştirmeleri için teknik yardım ve eğitim sağlanacaktır.
Ağ oluşturma çalışmaları
Proje, çeşitli etkinliklerle sürdürülebilir uygulamaları teşvik etmek ve küçük ölçekli zeytin üreticilerini desteklemek için ilgili STK'lar, zeytin üreticileri, devlet kurumları, araştırma kurumları, KOBİ'ler ve uluslararası kuruluşlar gibi ilgili paydaşlar arasında ağ ve ortaklık kurulmasını kolaylaştıracaktır. Eğitimler aynı zamanda bir iç ağ oluşturma çalıştayı olarak da kullanılacaktır. Çalıştaylar, iklim değişikliği, dayanıklılık, biyoçeşitlilik, zeytin çeşitliliği, sürdürülebilir zeytin yetiştiriciliğine yönelik tehditler gibi konularda uzmanlar tarafından yönetilen ortak grup atölyeleri ile bir araya getirecek şekilde yürütülecektir. Türkiye’de yaklaşık 50 STK temsilcisi, ilgili kamu kurumları, zeytin üreticileri, tüketiciler, mutfak uzmanları, ünlü şefler, yerel aşçılar ve influencer'ların davet edileceği 2 Slow Food etkinliği gerçekleştirilecektir. Ayrıca proje ortağı Slow Food tarafından 2026’da İtalya’da düzenlenecek Terra Madre etkinliğine katılınarak proje kazanımları katılımcılarla paylaşılacaktır.
Savunuculuk
Yeşil Mutabakat hedeflerinin sektör içinde hayata geçmesini, sürdürülebilir agro-pastoral zeytin ve zeytinyağı üretimi uygulamalarının yaygınlaşmasını, zeytinlik ekosistemlerinin korunması ve bu sayede küçük ölçekli zeytin üreticilerinin desteklemesini sağlamak amacıyla bir dizi savunuculuk etkinliği gerçekleştirilecek ve bu şekilde zeytin üreticileri ve ilgili devlet kurumları arasında bağların kuvvetlendirilmesine de destek olunacaktır. Bu kapsamda düzenli olarak Ankara’da ve proje illerinde ilgili kamu kurumlarına, ticaret odalarına, ziraat birliklerine ziyaretler gerçekleştirilecek, ayrıca Ankara’da yarım günlük 2 zirve düzenlenecektir.
İletişim faaliyetleri
Avrupa Yeşil Mutabakatı'nın zeytin üretimiyle ilgili hedeflerini vurgulayan bir çevrimiçi farkındalık kampanyası geliştirilerek uygulanacaktır.
Kampanya, zeytin ve zeytinyağı üretiminde doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı, sürdürülebilir toprak yönetimi, zeytinliklerde toprak bozulması ve erozyon, kuraklık gibi aşırı iklim koşullarına dayanıklı zeytin çeşitleri, zeytin bahçelerinde su yönetimi ve biyoçeşitliliğin korunması, zeytinin genetik çeşitliliği, zeytinyağı üretiminde atıkların azaltılması, tarladan sofraya stratejisi gibi çevresel konularda, ayrıca adil geçiş gibi sosyal ve döngüsel ekonomi, sürdürülebilir zeytin üreticileri için yeni pazarlar yaratılması gibi ekonomik konularda farkındalık yaratacaktır. Aynı zamanda kampanya ile Avrupa Yeşil Mutabakat hedeflerine ulaşmada sürdürülebilir uygulamaların önemi vurgulanacaktır.
İletişim faaliyetleri kapsamında bir dokümanter film, çeşitli kısa videolar, infografikler ve kapsamlı bir zeytin rehber kitabı hazırlanacaktır.
Sosyal etki analizi
Projenin yarattığı etkiyi en üst düzeye çıkarmak amacıyla proje boyunca bir sosyal etki analizi ve değerlendirmesi yapılacaktır. Bu amaçla projenin en başından itibaren bir sosyal etki yönetim sistemi geliştirilecek ve uygulanacaktır.
Bu doküman Avrupa Birliği tarafından finanse edilmiştir. İçeriğinden yalnızca Proje Evi Kooperatifi sorumludur ve Avrupa Birliği'nin görüşlerini yansıtmak zorunda değildir.
Comments